Chụp X-quang tử cung - vòi trứng (HSG) là một trong những phương pháp chẩn đoán nguyên nhân dẫn đến vô sinh ở nữ giới. Chụp X-quang tử cung - vòi trứng đóng vai trò hỗ trợ điều trị, cải thiện tỷ lệ thụ thai thành công. Vậy trường hợp nào được chỉ định chụp cản quang tử cung - vòi trứng? Chị em nên lưu ý gì trước khi chụp HSG? ThS.BSNT Trần Ngọc Hà Giang - Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Quận 8 sẽ có những hướng dẫn trong bài viết sau.
Chụp X-quang tử cung vòi trứng là gì?
Chụp X-quang tử cung - vòi trứng là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh được sử dụng để khảo sát buồng tử cung và hai ống dẫn trứng bằng cách bơm chất cản quang vào bên trong. Phương pháp này cung cấp các thông tin hữu ích về hình dạng, kích thước buồng tử cung cũng như các đặc điểm về tình trạng tổn thương ở ống dẫn trứng như tắc nghẽn một hoặc hai bên ống dẫn trứng, tắc ở đoạn gần hay đoạn xa hoặc có tổn thương ứ dịch vòi trứng. Những tình trạng này đều có thể là nguyên nhân làm khó có con hoặc làm giảm tỷ lệ có thai khi điều trị hiếm muộn.
Vòi tử cung (còn được gọi là ống dẫn trứng, vòi trứng) là một phần của cơ quan sinh sản nữ, đóng vai trò “cầu nối” giữa buồng tử cung và buồng trứng và có tác dụng cho phép trứng di chuyển từ buồng trứng đến gặp gỡ tinh trùng, quá trình thụ tinh sẽ diễn ra tại đây tạo thành phôi và phôi sẽ di chuyển dọc vòi trứng để vào buồng tử cung. Mỗi người phụ nữ sẽ có hai vòi trứng. Nếu có bất kỳ bất thường nào ở vòi trứng đều có thể cản trở quá trình di chuyển của trứng và tinh trùng, làm giảm cơ hội thụ thai thành công.
Chụp X-quang tử cung - vòi trứng để làm gì?
Chỉ định chụp HSG nhằm đánh giá tử cung và ống dẫn trứng khi bệnh nhân gặp khó khăn trong việc thụ thai hoặc gặp vấn đề về thai kỳ. Đây là một trong những phương pháp giúp khảo sát nguyên nhân gây hiếm muộn, vô sinh ở nữ giới, từ đó bác sĩ sẽ lên kế hoạch điều trị phù hợp.
Trong trường hợp bệnh nhân đã phẫu thuật trên vòi trứng (tái thông vòi, kẹp/cắt vòi trứng, phẫu thuật bảo tồn trong thai ngoài tử cung ở đoạn vòi…), bác sĩ có thể yêu cầu chụp tử cung vòi trứng để kiểm tra, đánh giá mức độ phục hồi sau phẫu thuật. (1)
Chỉ định và chống chỉ định chụp X-quang tử cung - vòi trứng
Nếu bệnh nhân gặp khó khăn thụ thai tự nhiên hoặc sẩy thai liên tiếp, vô sinh chưa rõ nguyên nhân, bác sĩ sẽ chỉ định chụp X-quang tử cung - vòi trứng. Chụp tử cung - vòi trứng giúp phát hiện các nguyên nhân dẫn đến vô sinh như bất thường cấu trúc tử cung (tử cung đôi, tử cung 2 sừng,…), tắc/ứ dịch ống dẫn trứng, có bất thường trong buồng tử cung như u xơ tử cung, polyp hoặc dính buồng tử cung sau can thiệp phẫu thuật, thủ thuật…
ThS.BSNT Trần Ngọc Hà Giang cho biết chống chỉ định chụp X-quang tử cung - vòi trứng cho các trường hợp sau:
- Phụ nữ đang mang thai: Phụ nữ mang thai chụp X-quang tử cung có khả năng ảnh hưởng đến sự phát triển của phôi thai, tăng nguy cơ dị tật thai nhi.
- Người mắc bệnh viêm nhiễm vùng chậu đang tiến triển hoặc bệnh lây truyền qua đường tình dục: Nếu bệnh nhân đang bị nhiễm trùng vùng chậu, viêm hoặc mắc các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục chưa được điều trị triệt căn, chụp X-quang tử cung - vòi trứng có thể làm bệnh nghiêm trọng hơn;
- Không chụp X-quang tử cung vòi trứng khi hành kinh: Nếu thực hiện phương pháp trong thời gian này có thể gây lạc nội mạc tử cung, tắc mạch;
- Trao đổi với bác sĩ về tiền sử dị ứng, bệnh lý thận: Trước khi thực hiện, bệnh nhân cần thông báo với bác sĩ về tiền căn dị ứng với bất kỳ thành phần nào của thuốc và bệnh lý thận nhằm hạn chế biến chứng khi thực hiện X-quang tử cung - vòi trứng.
Cần chuẩn bị gì cho thủ thuật chụp X-quang tử cung - vòi trứng
Một số lưu ý trước khi chụp X-quang tử cung - vòi trứng mà chị em cần biết bao gồm:
- Thời điểm chụp: thích hợp nhất nên thực hiện từ ngày 6 đến ngày 9 vòng kinh để đảm bảo người bệnh đã sạch kinh và không mang thai
- Người bệnh phải kiêng quan hệ từ thời điểm hành kinh đến ngày thực hiện.
- Người bệnh không thể thực hiện khảo sát này nếu chưa sạch kinh, có viêm nhiễm phụ khoa hoặc nghi ngờ có thai.
- Người bệnh cần thông báo cho bác sĩ lâm sàng về các loại thuốc đang sử dụng, bệnh lý thận và tình trạng dị ứng, đặc biệt với chất tương phản chứa iod. (2)
Quy trình chụp X-quang tử cung vòi trứng diễn ra như thế nào?
Tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, quá trình chụp X-quang tử cung - vòi trứng được thực hiện ở Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh.
Thời gian thực hiện thủ thuật: 30 phút.
Các bước thực hiện:
- Người bệnh đi vệ sinh để làm trống bàng quang và thay váy thủ thuật.
- Người bệnh được hướng dẫn lên bàn khám, nằm ngửa.
- Đo huyết áp, mạch và nhiệt độ cho NB.
- Chụp khu trú tiểu khung.
- Sát khuẩn cổ tử cung và âm đạo, đặt mỏ vịt tương tự như thăm khám phụ khoa để bộc lộ quan sát âm đạo và cổ tử cung.
- Đặt phễu cổ tử cung sao cho phần phễu ôm trọn cổ tử cung.
- Chất cản quang sẽ được bơm qua phễu đi vào buồng tử cung và ống dẫn trứng.
- Người bệnh có thể thấy đau tức nhẹ vùng bụng dưới. Nếu hai vòi thông, chất cản quang có thể qua tai vòi vào khoang bụng.
- Sau khi chụp phim xong, tháo phễu và sát khuẩn cổ tử cung và âm đạo.
- Người bệnh đợi chụp thêm phim Cotte.
- Người bệnh có thể cảm nhận được một ít chất lỏng chảy ra từ âm đạo. Người bệnh nên sử dụng một băng vệ sinh nhỏ (được phát tại Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh) để lót theo dõi trong một vài giờ.
Kết quả chụp X-quang tử cung - vòi trứng có chính xác không?
Chụp X-quang tử cung - vòi trứng được đánh giá là “tiêu chuẩn vàng” nhằm đánh giá các bệnh lý ống dẫn trứng (liên quan đến 20-30% trường hợp vô sinh nữ) và dị tật, bất thường tử cung. Chụp X-quang có độ nhạy cao, dao động 60-98% (3). Ngoài ra, chụp X-quang tử cung - vòi trứng có thể bóc tách những dải xơ dính nhỏ, giúp tăng 25-30% cơ hội mang thai trong 2 tháng tiếp theo.
Ưu điểm và rủi ro của chụp X-quang tử cung - vòi trứng
Bất kỳ phương pháp can thiệp y tế nào cũng tồn tại lợi ích và nguy cơ đối với sức khỏe. Do đó khi chỉ định bất kỳ biện pháp chẩn đoán nào, bác sĩ đều căn cứ giữa lợi ích và rủi ro của phương pháp đó.
Ưu điểm của phương pháp chụp X-quang tử cung - vòi trứng bao gồm:
- Phương pháp chẩn đoán ít xâm lấn, hiếm khi gây biến chứng;
- Không có tác dụng phụ nghiêm trọng.
Bên cạnh những ưu điểm, một số rủi ro khi chụp X-quang tử cung - vòi trứng gồm:
Một số biểu hiện khó chịu có thể gặp sau HSG là phản ứng dị ứng với chất cản quang, ra dịch âm đạo rỉ rả, đau do co thắt, hoặc chóng mặt, xây xẩm. Đa phần các biểu hiện này sẽ thuyên giảm trong một vài giờ sau thủ thuật. Người bệnh cần lưu ý tiếp tục dùng thuốc theo toa của bác sĩ.
Nếu không may gặp phải 1 trong các biểu hiện dưới đây, người bệnh cần tái khám ngay với bác sĩ:
- Ra máu âm đạo đỏ tươi, ồ ạt.
- Đau bụng hoặc co thắt dữ dội.
- Sốt hoặc ớn lạnh kèm tiết dịch có mùi hôi.
Khi chụp X-quang tử cung - vòi trứng, các bác sĩ sẽ cẩn trọng sử dụng liều bức xạ thấp nhất nhưng vẫn tạo ra hình ảnh tốt nhất để đánh giá, chẩn đoán các bất thường trong vòi trứng và tử cung. Hiện nay, hệ thống chụp X-quang hiện đại giảm thiểu tán xạ bằng cách kiểm soát chặt chẽ chùm tia X-quang và liều lượng chất cản quang. Điều này đảm bảo các cơ quan khác trong cơ thể tiếp xúc với bức xạ ở mức tối thiểu.
Các lựa chọn thay thế khác tương tự chụp X-quang tử cung - vòi trứng
Kết quả chụp X-quang tử cung - vòi trứng cho thấy hình ảnh bên trong tử cung và ống dẫn trứng. Trong trường hợp kết quả chụp X-quang không đủ để chẩn đoán nguyên nhân hiếm muộn, bác sĩ có thể chỉ định siêu âm hoặc MRI để xem xét các vấn đề ở buồng trứng, thành tử cung và cấu trúc vùng chậu. Lưu ý các phương pháp chẩn đoán này không đánh giá được vấn đề vô sinh do số lượng tinh trùng thấp hoặc chất lượng phôi kém.
Câu hỏi thường gặp
1. Chụp X-quang tử cung - vòi trứng có đau không?
Chụp X-Quang tử cung - vòi trứng là phương pháp chẩn đoán giúp đánh giá hình ảnh lòng tử cung và hai vòi trứng một cách đơn giản, an toàn và ít gây đau cho bệnh nhân. Phương pháp này sẽ hơi khó chịu, co thắt khi bác sĩ bơm thuốc cản quang và đưa catheter vào lòng tử cung. Sau chụp HSG, một số ít chị em có thể sẽ ra ít máu âm đạo trong vài ngày đầu. Đây là hiện tượng bình thường và không cần quá lo lắng.
Tuy nhiên một số trường hợp, bệnh nhân cảm thấy khó chịu do cảm giác đau tương tự đau bụng kinh. Do đó nếu có bất kỳ khó chịu nào xuất hiện, bệnh nhân nên trao đổi trực tiếp với bác sĩ để tìm phương án phù hợp.
2. Sau khi chụp X-quang tử cung vòi trứng bao lâu thì quan hệ được?
Sau khi chụp X-quang tử cung vòi trứng, vợ chồng nên kiêng quan hệ tình dục trong vài ngày. Nếu có dấu hiệu bất thường như khó chịu, đau đớn, ra máu âm đạo lượng nhiều, nên ngừng giao hợp và trao đổi thêm với bác sĩ điều trị.
3. Chụp X-quang tử cung - vòi trứng có cần nhịn ăn không?
Chị em có thể ăn uống bình thường trước khi chụp X-quang tử cung - vòi trứng mà không ảnh hưởng gì đến kết quả chụp.
Để đặt lịch tư vấn chụp X-quang vòi trứng với các bác sĩ, chuyên gia tại IVF Tâm Anh, quý khách hàng có thể liên hệ:
Chụp X-quang tử cung - vòi trứng là một trong những phương pháp chẩn đoán hình ảnh có độ chính xác cao, giúp bác sĩ tìm ra nguyên nhân ảnh hưởng đến cơ hội làm cha mẹ của vợ chồng hiếm muộn. Để thu được kết quả chụp X-quang có độ tin cậy cao, chị em cần tuân thủ các hướng dẫn từ bác sĩ và nhân viên y tế để quy trình diễn ra an toàn, hiệu quả.
